İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ SORUMLULUĞU
Ülkemiz İş Sağlığı ve Güvenliğinde başlatılan yeni bir açılımla farklı bir baharı yaşıyor.
Yeni iş sahaları,Yeni istihdamlar
Fizikçi, kimyager, biyolog ve teknik öğretmenlere veya iş imkânı sınırlı mühendislik kollarına yeni bir iş alanı
İş Sağlığı ve Güvenliği kongreleri, sempozyumlar, konferanslar ve bununla gelen seyahatler, iç ve dış turizmde yeni potansiyeller.
İş Sağlığı ve Güvenliği fuarları
İş Sağlığı ve Güvenliği Kişisel Koruyucu Donanım satışlarında patlama ve bu alanda satışta uzman istihdamı, yeni bir soluk yeni bir heyecan yeni umutlar kattığı yaşanan bir gerçektir.
Uzman olmanın yeni bir iş bulmanın heyecanı uzmanları bekleyen sinsi tehlikeleri kamufle etmektedir.
İSG ile ilgili çıkartılan tüm yasa ve yönetmeliklerde İş güvenliği uzmanlarının görev tanımları olmasına rağmen, İş Güvenliği Uzmanları çalışma ortamlarında İş güvenliği ile ilgili her türlü tedbiri alır aldırır kanaati hakim. Eğer iş güvenliğinde önlemler alınmamışsa ilk aranılacak, sorulacak kişi uzmandır.
‘’İş Güvenliğinde her türlü sorumluluk uzmanlara aittir’’ algısı işverenlerde, yöneticilerde kamu kurumlarında, hatta yargıda bile bu şekilde algılanabilmektedir veya algılanmak istenmektedir.
Algılanmak istenmesi ne demek?
İşveren cephesinde: Ben seni işe alıyorum ücretini ödüyorum. Senin işin ve uzmanlığın bu!!! Onun sorumlu da olacaksın diyor. Hatta bu ifadeler sözleşme haline getiriliyor.
Kamu kurumlarında: Her amirin kendi alanında uzmanlığı, yetki ve sorumlulukları var. Bu iş mademki uzmanlık olarak ayrılmış, hatta birim kurulmuş, İş güvenliği şube müdürlüğü oluşturulmuş- kabul ediyoruz siz konunuzda uzmansınız- o zaman sorumluluk da size aittir şeklinde kanaat var.
İş Güvenliği uzmanı efendim biz görüş veririz, bilgi veririz, uygulamadan siz sorumlusunuz dendiğinde, sorumlu ben isem, ben işimi yaparım, size ihtiyaç yok deniyor.
Yargı kanadında ise durum daha da vahim. Olayı bir örnekle anlatayım. Yakın bir tarih, iş kazası oluyor. Savcı bey ve bilirkişi olay yerinde. İş kazası ölümle neticelenmiş. Savcı beyin ilk olarak söylediği bu işletmenin iş güvenliği uzmanı yok mu? Var efendim diyorlar. O zaman gelsin. 1-2 saat sürebilir efendim diyorlar. Bekleyeceğiz, cenazede yerde yatacak diyor.
İş güvenliği uzmanı ve işveren geliyorlar savcı onlara ağır bir insanlık dersi anlatıyor ve eğer önlem alsaydınız, bu insanın hayatını ve ailesini önemsemiş olsaydınız, bu işçi ölmeyecekti diyor.
Dikkat ediyor musunuz savcı bey bu ölen işçinin ilk amiri kim? formeni kim? vardiya mühendisi sorumlusu kim? işletmenin müdürü kim? yöneticisi, iş yeri hekimi kimdir? gelsinler demiyor. Patron gelsin, iş güvenliği uzmanı gelsin diyor.
Bu olay İSG zirvesinde bilirkişi (ceza hukukçusu) tarafından anlatıldı. 400 uzman dinledi ve hiç biri sayın bilirkişi neden önce biz hesap veriyoruz demedi. Çünkü hepsinin çiçeği burnunda, iş bulacaklar, OSGB kuracaklar, evlenecekler vs.
Burada bir ayrıntıya daha girmek istiyorum yukarıda bahsettiğim hususlarda sorumluluk anlamında iş yeri hekimi yok. Neden yok? Eğer çalışan kapalı bir alana giriyor ve zehirleniyorsa alınan önlemler, verilen eğitimler hep uzmandan soruluyor. Neden işyeri hekiminden sorulmuyor? kapalı ortamda CO zehirlenmesi kalıcı meslek hastalıklarına, ölümlere neden oluyor ama işyeri hekimini mahkeme salonlarında göremezsiniz!!!!
Sonuç olarak iş güvenliği ile uzman kelimesinin birleşmesi ağır anlamlar yüklüyor diye düşünüyorum.
Albert Einstein insanların önyargılarını değiştirmek, atom çekirdeğini parçalamaktan daha zordur diyor.
Oluşan algıyı, kabulleri değiştirmek çok zor. Yargı sürecinde bir günah keçisi lazım, işverenlere de sorumluluğunu yıkacak birisi lazım. Zaman iş güvenliği uzmanlarının aleyhine çalışıyor
Ne yapmak lazım? Bence çok kolay. İş güvenliği uzmanlığı terimini “iş güvenliği danışmanı”olarak değiştirmek…
Atom çekirdeğini parçalamaya gerek yok. İş güvenliği danışmanı tanımının yanlış algıların tamamını değiştireceğine inanıyorum. Saygılarımla.

KANALİZASYON İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

                KANALİZASYON İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Kanalizasyon Tesislerinde yapılan bakım onarım ve temizleme işlemleri  genel anlamda; kanalizasyon tesisleri bakım ve temizliği, vidanjör hizmetleri , tamir tadilat ve kazılı işler olarak sınıflandırılabilir. Bakım onarım ve temizleme işlemleri genelde muayene bacalarında(rögarlarda), kapalı veya yarı kapalı ortamlarda gerçekleşen çalışmalardır.

Çalışma ortamında bulunan atıksular ve gazlar çalışanlar için hayati önem taşıyan tehlikelerdir. Bakım ve onarım işleri için yapılan kazılı çalışmalarda oluşabilecek göçük   çalışanlar için ciddi risk arz etmektedir.

Kapalı ortamlarda( kanalizasyon tesislerinde)  oluşabilen gazlar:

Kapalı ortam: Tamamen veya kısmen kapatılmış sınırlı bir hacmi olan, içerisinde sınırlı miktarda hava bulunan ve çalışma yeri olarak tasarlanan alanlar ‘’kapalı ortam’’ (kapalı alan) olarak adlandırılır. Kapalı ortamlar potansiyel olarak tehlikeli veya zararlı seviyede gaz, toz, buhar veya duman ihtiva eder.

İki mt.den derin muayene bacaları, insanların girebileceği kanalizasyon ve yağmur suyu hatları, kutu kanallar, gaz çıkışına maruz kalabilecek atıksu arıtma tesislerinde odalar, tanklar ve fosseptik kuyular kapalı ortam sınıfına girerler.

—  Karbondioksit (CO₂): Renksiz, kokusuz basit boğucu gazdır. Yoğunluğu havadan fazladır. Bu nedenle kapalı ortamda tabanda birikir. Ortamda % 10’dan fazla bulunduğunda narkotik etki başlar.

Korunma: Ortam havalandırması sağlanır. Ortamın oksijen miktarı ölçümü yapılır, takip edilir. Solunum cihazları kullanılır. Etkilenme görüldüğünde, hasta açık havaya çıkarılır, oksijen verilir. Suni solunum yaptırılır.

·      Metan gazı(CH₄): Havadan hafif, renksiz, kokusuz ve parlayıcı bir gazdır. Havaya oranla daha hafif olduğundan dolayı, bulunduğu kapalı ortamın tavan kısımlarında toplanır. Havada, %4-15 oranlarında bulunduğundan patlayıcıdır. Metan gazı %10’u geçmesi durumunda O₂ yüzdesi %16’nın altına düşeceğinden, havasız kalma neticesi ölüm meydana gelebilir.

—  Karbon Monoksit (CO): Renksiz, kokusuz, tahriş etkisi olmayan çok zehirli gaz olarak tanımlanır. Özgül ağırlığı 1.255 kg/m3 olup, havanınkine çok yakındır. Hava ile  % 13-75 oranlarındaki karışımı patlayıcı özelliğe sahip olup en tehlikeli patlama konsantrasyonu % 30 civarındadır.

Havada %0,2 (2000 ppm) konsantrasyonda solunduğunda, derin bir şuursuzluk, nabız ve solunum zayıflaması görülür. Ölümle neticelenebilir..

Kronik zehirlenme : Düşük konsantrasyonlarda uzun süreli aylar veya yıllarca etkilenme sonucunda yorgunluk, baş ağrıları, mizaç değişikliği, uyku bozuklukları, kalp ve mide bozuklukları hafıza bozukluğu görülür.

Korunma : İşyeri havasındaki miktarı kontrol edilir. Sigara yasaklanır. Kısa süreli çalışmalar uygulanır, gerekirse maske kullanılır.

—  Hidrojen Sülfür (H₂S) : Renksiz, havadan ağır kendine özgü çürük yumurta kokusu olan, kanalizasyon hatları ve muayene bacaları, fosseptik çukurlar ve Atıksu Arıtma Tesislerinin bir çok bölümünde sıkça bulunur.

               Yanıcı bir gaz olup hava içerisinde % 6 oranında bulunduğunda patlayıcı özelliğe sahiptir.          Zehirleyici bir gazdır. Ortamda tabana çökelmiş vaziyette bulunur

Etkisi: Zehirlenme belirtileri 200 cc/m³ te başlar, 600 cc/m³ te kısa süre içinde ölüm hadisesi bulunur.

Korunma: Havadaki miktarı kontrol edilmeli, çevre tedbirleri ile birlikte, kişisel koruyucular kullanılmalıdır. Tehlikenin fazla olduğu yerlerde periyodik muayenelerle sinirsel bozukluklar aranmalıdır. Zehirlenme halinde; suni solunum yaptırmalı. %5 CO₂ içeren oksijen (Karbojen)verilmeli, gözler iyice yıkanmalıdır.

Kanalizasyon İşlerinde Alınması gereken İSG Önlemleri:

— 

  İki metreden daha derin Kanalizasyon Muayene Bacalarına gaz dedektörü ile gaz ölçümü yapılmadan girilmemelidir.

—  

Kapalı ortama girmeden önce çalışma iş izin formu düzenlenmeli, yetkili amirlere imzalattırılmalıdır.

—  Kapalı ortama tecrübeli ve usta işçiler girdirilmeli, bunlara uygun kişisel koruyucu donanım verilmeli ve tecrübeli bir veya birden fazla gözlemci görevlendirilmelidir.

—  Muayene bacası  gibi kapalı ortamlarda çalıştırılacak işçilere güvenlik kemeri ve sinyal ipleri gibi uygun koruyucu donanım verilmelidir. 

Gerekli durumlarda, bu gibi çalışma yerlerine temiz hava sağlanmalıdır.

—           Ortamda oksijenin olmama ihtimali yüksek olduğu için temiz hava beslemeli maskeler, solunum seti kullanılmalıdır. Bu maskelere temiz hava sağlanma işlemi dalgıçlarda olduğu gibi tüple veya temiz hava pompasından (hava geçiş ayarı bulunan) sağlanmalıdır.

—           

      Zararlı gazlar  sınır değerlerinin altında ise paraşüt tipi kemer ve halat donanımı ile Muayene Bacasına inilebilecektir.

—            Zararlı gazlar sınır değerlerinin üzerinde ise zorunlu kalmadıkça giriş yapılmayacaktır. Zorunlu hallerde baca havalandırıldıktan sonra solunum seti kullanılarak ve diğer kişisel koruyucu donanımlar kullanılarak inilebilecektir.

—  Kanalizasyon hatlarına( 600,800 ve yukarısı) kutu kanallara, yağmur suyu hatlarına zorunlu durumların dışında girilmeyecektir. Zorunlu hallerde işçilerin kanala girişleri, solunum seti, paraşüt tipi kemer ve halatı, çekme vinci, gibi Kişisel Koruyucu Donanımlar kullandırıldıktan sonra, yetkili amir kontrol ve gözleminde  iş izin formlarının imzalanması sonrası mümkün olabilecektir.

—  Yol müdürlüğü çalışmaları ile kaydırılan veya tahrip edilen kapakların yerine hazır geçici kapaklar monte edilecek yol bitimi sonrası orijinal Muayene Baca kapağı montajı yapılacaktır.

—  Kanalizasyon başlıkları kanala makara marifeti ile atılmalıdır. Bu şekilde başlığın geri dönme ihtimali önlenmiş olacaktır.

—  Kanalizasyon başlığı muayene bacasının içerisinde elle yerleştirildiği takdirde, işçi muayene bacasından çıkmadan basınçlı su verilmemelidir.

               Ek yapılan yapılan hortumlar, basınç testine tabi tutulmadan kullanılmamalıdır. Testler tutanakla kayıt altına alınmalıdır.

—  Muayene Bacalarına( Rögarlara ) tapayı sökmek için girildiğinde, suyun geri tepmesi ihtimali değerlendirilecektir. Eğer geri tepme ihtimali varsa paraşüt tipi kemer, can halatı, maske takılarak en az iki yardımcı ve gözlemci eşliğinde yazılı iş izin formu düzenlendikten sonra iniş yapılabilecektir.

—  Kanalizasyon hattına başlık atılırken, hortum basınç altında geri sardırılırken,     vakumlama yaparken antibakteriyel    toz maskeleri  takılmalıdır.

Daha fazla bilgi için maillerinizi beklerim.

Sağlıklı güvenli çalışmalar. Mustafa C. AKPINAR -İş Güveliği Uzmanı- akpinarmustafa01@gmail.com                                      

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI NASIL OLUNUR.

                          İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI NASIL OLUNUR.

Mühendis ve Teknik eleman statüsüne sahip kişiler Çalışma Bakanlığının yetkilendirmiş olduğu kurumlarda eğitim programını tamamlar ve yine Bakanlığın açmış olduğu sınavda 70 ve üzeri puan alması durumunda İş Güvenliği Uzmanlığı unvanına sahip olurlar.

            Yasal anlamda İş Güvenliği Uzmanlığı tarifi böyle. Ancak pratikte, gerçek anlamda İş Güvenliği Uzmanlığının en az dört esas üzerine oturtulması gerekmektedir.

            Birincisi yukarıda basitçe tarif ettiğimiz yasal yol.

İkincisi ise; saha tecrübesine sahip iyi bir şantiye mühendisi veya işletme mühendisi olmak gerekir.

Çalışma hayatında, iş dünyasında yüzlerce sektör bulunmaktadır. Her sektörün kendine özgü iş akışı ve çalışma yöntemleri vardır.

İş Güvenliği Uzmanları işletme mühendisliği tecrübesi ile uzmanlığını yapacağı sektörün iş akşını, yönetim şeklini ortaya koyabilmelidir. Sektörün tehlikeleri ve tehlikelere bağlı risklerini tespit edebilmek için teknik detayların görülmesi gereklidir. Çok önemli bir tehlike, teknik bir detayda gizli olabilir. O detayın atlanması ve muhtemel bir iş kazasının yaşanması durumunda, başta işveren olmak üzere, bilirkişiler ve yargıçlar İş Güvenliği Uzmanı neden tehlikeyi görmedi veya bu tehlikenin önlemini neden önermedi diye soracaktır.

Bu nedenle İş Güvenliği Uzmanı; asıl işin veya işe sonradan dahil olan bütün adımların ve her adımın teknik özelliklerini ortaya çıkabilecek yeterlilikte olmalıdır.

Örneğin Baraj inşaatında derivasyon tüneli kapaklarının çalıştığı beton yapıların kapaklara uyumluluğu ve su sızdırmazlığını İş Güvenliği Uzmanı görmeli ve takip etmelidir. Eğer inşaat aşamasında böyle bir problem varsa uyarmalıdır. Aksi halde sonuç Adana Köprü barajında olduğu gibi kapak patlayacak ve 11 kişinin ölümü ile sonuçlanacaktır. İş Güvenliği Uzmanı ise ceza evindedir.

Üçüncü olarak İş Güvenliği Uzmanı mevzuatlar hakim olmalıdır. Aldıracağı her tedbir önereceği her önlem mevzuatlara uygun olmalıdır. Örneğin mevzuat derin kazıları 1,5 mt kabul ediyor ve siz 3 mt. den sonraki kazıları derin kabul ediyorsanız aradaki 1,5 mt deki kaza sizi bağlayacaktır.

Mevzuatlar bölümüne iş hukuku ve bilirkişi raporlarının da ilave edilmesi gerekiyor. Yaşanacak yasal süreçte savcılar ne tür sorular yöneltiyor, bilirkişiler ne tür araştırmalar yapıyor mutlaka bilmek gereklidir.
Dördüncü esas İş Güvenliği Uzmanları çalışanlar, yöneticiler ve üst düzey yöneticilerle iyi bir iletişim kurma yeteneğine sahip olmalıdır. Avrupada en fazla iş kazalarının, trafik kazalarının, terör olaylarının ve bunların sonucunda ölümlerin yaşandığı ülke maalesef bizim ülkemizdir. İnsanlarımız ölümleri kanıksamışlardır.  Ölümden korkmayan, canının kıymetini bilmeyen çalışanları etkilemek için özel sunumlar ve gayretler gereklidir. Yöneticiler için de onları sürecin bir parçası haline getirecek stratejiler gerekmektedir. Üst düzey yöneticiler ile ise, çoğu zaman uzmanlar görüşememektedir. Öyle etkileyici, ses getiren çalışmalar yapılmalıdır ki üst düzey yöneticiler uzmanımıza soruldu mu demelidir. Dedirtmelidir. 
Uzmanlar yönetimin bir parçası konumuna tırmanmalıdırlar.

Önerilecek İş Sağlığı ve Güvenliği önlemleri hem çalışanları hem de İş Güvenliği Uzmanlarını korumalıdır.

Sağlıklı, Güvenli bir iş hayatı diliyorum.

                                                                                                 Mustafa C. AKPINAR

                                                                                                    İş Güvenliği Uzmanı

                                                                                             akpinarmustafa01@gmail.com