KANALİZASYON İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

                KANALİZASYON İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Kanalizasyon Tesislerinde yapılan bakım onarım ve temizleme işlemleri  genel anlamda; kanalizasyon tesisleri bakım ve temizliği, vidanjör hizmetleri , tamir tadilat ve kazılı işler olarak sınıflandırılabilir. Bakım onarım ve temizleme işlemleri genelde muayene bacalarında(rögarlarda), kapalı veya yarı kapalı ortamlarda gerçekleşen çalışmalardır.

Çalışma ortamında bulunan atıksular ve gazlar çalışanlar için hayati önem taşıyan tehlikelerdir. Bakım ve onarım işleri için yapılan kazılı çalışmalarda oluşabilecek göçük   çalışanlar için ciddi risk arz etmektedir.

Kapalı ortamlarda( kanalizasyon tesislerinde)  oluşabilen gazlar:

Kapalı ortam: Tamamen veya kısmen kapatılmış sınırlı bir hacmi olan, içerisinde sınırlı miktarda hava bulunan ve çalışma yeri olarak tasarlanan alanlar ‘’kapalı ortam’’ (kapalı alan) olarak adlandırılır. Kapalı ortamlar potansiyel olarak tehlikeli veya zararlı seviyede gaz, toz, buhar veya duman ihtiva eder.

İki mt.den derin muayene bacaları, insanların girebileceği kanalizasyon ve yağmur suyu hatları, kutu kanallar, gaz çıkışına maruz kalabilecek atıksu arıtma tesislerinde odalar, tanklar ve fosseptik kuyular kapalı ortam sınıfına girerler.

—  Karbondioksit (CO₂): Renksiz, kokusuz basit boğucu gazdır. Yoğunluğu havadan fazladır. Bu nedenle kapalı ortamda tabanda birikir. Ortamda % 10’dan fazla bulunduğunda narkotik etki başlar.

Korunma: Ortam havalandırması sağlanır. Ortamın oksijen miktarı ölçümü yapılır, takip edilir. Solunum cihazları kullanılır. Etkilenme görüldüğünde, hasta açık havaya çıkarılır, oksijen verilir. Suni solunum yaptırılır.

·      Metan gazı(CH₄): Havadan hafif, renksiz, kokusuz ve parlayıcı bir gazdır. Havaya oranla daha hafif olduğundan dolayı, bulunduğu kapalı ortamın tavan kısımlarında toplanır. Havada, %4-15 oranlarında bulunduğundan patlayıcıdır. Metan gazı %10’u geçmesi durumunda O₂ yüzdesi %16’nın altına düşeceğinden, havasız kalma neticesi ölüm meydana gelebilir.

—  Karbon Monoksit (CO): Renksiz, kokusuz, tahriş etkisi olmayan çok zehirli gaz olarak tanımlanır. Özgül ağırlığı 1.255 kg/m3 olup, havanınkine çok yakındır. Hava ile  % 13-75 oranlarındaki karışımı patlayıcı özelliğe sahip olup en tehlikeli patlama konsantrasyonu % 30 civarındadır.

Havada %0,2 (2000 ppm) konsantrasyonda solunduğunda, derin bir şuursuzluk, nabız ve solunum zayıflaması görülür. Ölümle neticelenebilir..

Kronik zehirlenme : Düşük konsantrasyonlarda uzun süreli aylar veya yıllarca etkilenme sonucunda yorgunluk, baş ağrıları, mizaç değişikliği, uyku bozuklukları, kalp ve mide bozuklukları hafıza bozukluğu görülür.

Korunma : İşyeri havasındaki miktarı kontrol edilir. Sigara yasaklanır. Kısa süreli çalışmalar uygulanır, gerekirse maske kullanılır.

—  Hidrojen Sülfür (H₂S) : Renksiz, havadan ağır kendine özgü çürük yumurta kokusu olan, kanalizasyon hatları ve muayene bacaları, fosseptik çukurlar ve Atıksu Arıtma Tesislerinin bir çok bölümünde sıkça bulunur.

               Yanıcı bir gaz olup hava içerisinde % 6 oranında bulunduğunda patlayıcı özelliğe sahiptir.          Zehirleyici bir gazdır. Ortamda tabana çökelmiş vaziyette bulunur

Etkisi: Zehirlenme belirtileri 200 cc/m³ te başlar, 600 cc/m³ te kısa süre içinde ölüm hadisesi bulunur.

Korunma: Havadaki miktarı kontrol edilmeli, çevre tedbirleri ile birlikte, kişisel koruyucular kullanılmalıdır. Tehlikenin fazla olduğu yerlerde periyodik muayenelerle sinirsel bozukluklar aranmalıdır. Zehirlenme halinde; suni solunum yaptırmalı. %5 CO₂ içeren oksijen (Karbojen)verilmeli, gözler iyice yıkanmalıdır.

Kanalizasyon İşlerinde Alınması gereken İSG Önlemleri:

— 

  İki metreden daha derin Kanalizasyon Muayene Bacalarına gaz dedektörü ile gaz ölçümü yapılmadan girilmemelidir.

—  

Kapalı ortama girmeden önce çalışma iş izin formu düzenlenmeli, yetkili amirlere imzalattırılmalıdır.

—  Kapalı ortama tecrübeli ve usta işçiler girdirilmeli, bunlara uygun kişisel koruyucu donanım verilmeli ve tecrübeli bir veya birden fazla gözlemci görevlendirilmelidir.

—  Muayene bacası  gibi kapalı ortamlarda çalıştırılacak işçilere güvenlik kemeri ve sinyal ipleri gibi uygun koruyucu donanım verilmelidir. 

Gerekli durumlarda, bu gibi çalışma yerlerine temiz hava sağlanmalıdır.

—           Ortamda oksijenin olmama ihtimali yüksek olduğu için temiz hava beslemeli maskeler, solunum seti kullanılmalıdır. Bu maskelere temiz hava sağlanma işlemi dalgıçlarda olduğu gibi tüple veya temiz hava pompasından (hava geçiş ayarı bulunan) sağlanmalıdır.

—           

      Zararlı gazlar  sınır değerlerinin altında ise paraşüt tipi kemer ve halat donanımı ile Muayene Bacasına inilebilecektir.

—            Zararlı gazlar sınır değerlerinin üzerinde ise zorunlu kalmadıkça giriş yapılmayacaktır. Zorunlu hallerde baca havalandırıldıktan sonra solunum seti kullanılarak ve diğer kişisel koruyucu donanımlar kullanılarak inilebilecektir.

—  Kanalizasyon hatlarına( 600,800 ve yukarısı) kutu kanallara, yağmur suyu hatlarına zorunlu durumların dışında girilmeyecektir. Zorunlu hallerde işçilerin kanala girişleri, solunum seti, paraşüt tipi kemer ve halatı, çekme vinci, gibi Kişisel Koruyucu Donanımlar kullandırıldıktan sonra, yetkili amir kontrol ve gözleminde  iş izin formlarının imzalanması sonrası mümkün olabilecektir.

—  Yol müdürlüğü çalışmaları ile kaydırılan veya tahrip edilen kapakların yerine hazır geçici kapaklar monte edilecek yol bitimi sonrası orijinal Muayene Baca kapağı montajı yapılacaktır.

—  Kanalizasyon başlıkları kanala makara marifeti ile atılmalıdır. Bu şekilde başlığın geri dönme ihtimali önlenmiş olacaktır.

—  Kanalizasyon başlığı muayene bacasının içerisinde elle yerleştirildiği takdirde, işçi muayene bacasından çıkmadan basınçlı su verilmemelidir.

               Ek yapılan yapılan hortumlar, basınç testine tabi tutulmadan kullanılmamalıdır. Testler tutanakla kayıt altına alınmalıdır.

—  Muayene Bacalarına( Rögarlara ) tapayı sökmek için girildiğinde, suyun geri tepmesi ihtimali değerlendirilecektir. Eğer geri tepme ihtimali varsa paraşüt tipi kemer, can halatı, maske takılarak en az iki yardımcı ve gözlemci eşliğinde yazılı iş izin formu düzenlendikten sonra iniş yapılabilecektir.

—  Kanalizasyon hattına başlık atılırken, hortum basınç altında geri sardırılırken,     vakumlama yaparken antibakteriyel    toz maskeleri  takılmalıdır.

Daha fazla bilgi için maillerinizi beklerim.

Sağlıklı güvenli çalışmalar. Mustafa C. AKPINAR -İş Güveliği Uzmanı- akpinarmustafa01@gmail.com